Reverse ters anlamına gelmektedir. Düz yani ters olmayan protezlere ‘‘anatomik protezler’’ olarak adlandırılırken reverse protezler ‘‘ anatomik olmayan’’ protezlerdir. Anatomik protezlerde omuz eklemi tümüyle taklit edilir yada tekrarlanır. Anatomik olmalarına karşın omuz eklemini işlevsel olarak çalıştırabilmeleri için omuzun döndürücü (rotator manşet) kas kılıfının sağlam olmasına bağımlıdırlar. Omuz başı (yani top) kobalt kromdan yada titanyumdan yapılmıştır ve polietien (yumuşak) yuvaya yerleştirilir (şekil 1).
Reverse yani ters protezlerde ise tasarım mantığı farklı işler. Bu tip protezlerde asıl amaç omuzun rotator manşeti yani döndürücü kas kılıfı çalışmadığında yada tamir edilemeyecek kadar hasar gördüğünde kolun deltoid adı verilen yan adalesinden yardım alarak omuz ekleminden kolu yukarı kaldırma eyleminin gerçekleştirilebilmesidir. Omuz başı omuzun yuvası ile yer değiştirilir. Sonuçta orjinal omuz yuvası= omuz başı olurken; omuz başı ise omuzun yuvası haline getirilmiş olur
Revers (ters) protezler aslında ileri yaşta omuz kaslarının tamir edilemez yırtıkları ve omuz ekleminin kalıcı kireçlenmesinde kurtarıcı bir protez olarak tasarlanmış olsa da günümüzde ileri yaşlarda omuz başının tamir edilemeyecek ölçüde çok parçalı kırıklarında da yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır
Reverse (ters) protezlerin bir diğer gerekliliği ise önceden uygulanmış protezlerin (kısmi yada total -anatomik) çalışmamasıdır
Reverse (ters) protezler için kolun deltoid adı verilen yan adalesinin gerginliği son derece önemlidir
Deltoid adale reverse protez sonrası yeterli miktarda gerginleştirildiğinde hastalar kolunu sorunsuz baş üzerine kaldırabilecektir
Reverse protezler genellikle 70y üzeri hastalarda uygulanırlar. Genç hastalarda kullanımı sınırlıdır. bunun nedeni dayanıklılığının bilinmemesi ve bu yaş grubunda yüksek aktivite nedeniyle komplikasyonlara açık olmasıdır.
İleri yaşlarda kemik stoğu ve kalitesinin düşük oluşu yada enfeksiyon gibi nedenlerle reverse protez yapılamayan durumlarda omuz başının çıkartılarak omuzun sarsak omuz halinde öylece bırakılması önerilmektedir
Ameliyat Öncesi Hazırlık ve Taburculuk
Ameliyat kararı verildikten sonra anestezi doktorunuzun isteyeceği muhtemel konsültasyonlar (kardioloji, dahiliye vb.) yaptırılacaktır. İstenmediyse omuzun bilgisayarlı tomografisi kemik stoğu açısından ve planlama için istenecektir. Ameliyat genel anestezi ile gerçekleştirilir ve genellikle yaklaşık 2 saat sürer. Bu 2 saatlik süreye önce uyutulma ve hazırlık (poziyon, sterilizasyon işlemleri , hasta örtümü vb. yaklaşık 1 saat, ameliyat bittiğinde ise yine uyandırılma süresi yaklaşık 1 saat eklenmelidir. ODANIZDAN ÇIKIP ODANIZA DÖNMENİZ GENELLİKLE 4 SAAT SÜRECEKTİR. Ancak ameliyatınız bir önceki ameliyatın düzeltilmesi (revizyon) işlemi ise çok daha uzun sürebilir. Ameliyat sonrası ortalama2-3 gün yatış süreniz olacaktır. Bu süre içinde güçlü ağrı kesici ilaçlar, buz uygulama, pansuman, yürütme işlemleri uygulanır. Yine bu süre içinde gerekli olduğu halde kan transfüzyonu uygulanarak genel değerlerin normalleşmesi sağlanır. Genel ve yara durumunuz iyileştiğinizde yürüyerek ağızdan ağrı kesici ve antibiotikler ile taburcu olacaksınız.
Reverse protez sonrası
Anatomik protezlere göre reverse (ters) protezlerde çıkık daha fazla görülmektedir. Bu nedenle ameliyat sonrası en az 6 hafta boyunca kolu gövdeye yaklaştırma ve içe döndürme hareketinden kaçınmak gerekir. Sandalyeden elleri kenarlara dayayarak kalkma hareketi yapılması istenmeyen örnek olarak gösterilebilir. Aşağıda yanlış ve doğru hareket gösterilmiştir (yanlış doğru).
Omuz kol askıskı (belden kemerli) yaklaşık 3-4 hafta kullanıcaktır. Omuz- kol askısı kullanımı ile ilgili link (https://youtu.be/FYqi0wgMQrI) yandadır.
Unutmayınızki giysinizi çıkartırken ameliyat olmadığınız kolunuzdan başlamalısınız , en son olarak ameliyatlı kolunuzu çıkartmalısınız. Giysinizi giyerken ise tam tersine ameliyatlı kolunuzdan başlamalısınız.
Yaklaşık 4-5 kez profesyonel pansuman yaptırmalısınız. Yara örtüsü ile ameliyat sonrası 3-4 gün içinde ılık ve tazyiksiz su ile yıkanabilirsiniz..
ilk 6 hafta içinde her 15 günde bir kez kontrol (fizik tedavi eğitimi ve yara gözlemi) ve sonrasında grafi ve de fizik tedavi programı yardımı ile günlük hayata kademeli olarak geçiş süreciniz olacaktır. Kolunuz aktif olarak kaldırmanız ameliyat öncesi hareketleriniz, ameliyatınız ve sonrasındaki iyileşme süreciniz gibi kişiden kişisel farklılıklarla beraber ortalama 6-8 hafta sürecektir
Uyurken Nasıl Yatmalıyım ? (Ameliyat Sonrası) Ne yazık ki bunun için tek önerim hastanın kendi rahat edebileceği pozisyonu kendisinin belirlemesi olacaktır
Yırtığın Belirtileri Nedir? Omzunuzdaki yırtık sıkışan omuz tendon yada tendonların zamanla sürtünme ve/veya iltihabi dokuların aşındırıcı etkisi ile oluşur. Yırtık oluştuğunda omuz hareketlerinde sizinde farkedeceğiniz şekilde güçsüzlük (örn: bardak elinde düşürme gibi), özellikle gece ağrısı (omuz üzerine yatamama ve pozisyon değiştirirken uykudan uyandırma gibi) gibi belirtilerle kendini gösterir
Ne Zaman Kendim Yemek Yiyebileceğim? Ameliyat sonrası ilk günden itibaren omuz askınız içerinde iken rahatlıkla yemeğinizi yiyebilirsiniz.
Ev Işlerini Ne Zaman Yapabileceğim? Yaklaşık 6 hafta boyunca omuz askısı kullanacağınız ve sonrasında da yaklaşık 6 hafta fizik tedavi göreceğinizi göz önüne alırsak rutin günlük işlerinize 3-4 ay geçmeden dönmemeniz önerilir. Ancak bununla birlikte hafif zorlayıcı olmayan (omzunuzu kendiniz aktif olarak kaldırmaksızın) kendi ilerinizi de rahatlıkla yapabilirsiniz.
Buzu Ne Kadar Süre Ile Ve Nasıl Kullanmalıyım? Omzunuzdaki yırtık sıkışan omuz tendon yada tendonların zamanla sürtünme ve/veya iltihabi dokuların aşındırıcı etkisi ile oluşur. Yırtık oluştuğunda omuz hareketlerinde sizinde farkedeceğiniz şekilde güçsüzlük (örn: bardak elinde düşürme gibi), özellikle gece ağrısı (omuz üzerine yatamama ve pozisyon değiştirirken uykudan uyandırma gibi) gibi belirtilerle kendini gösterir
Omuz-Askısı Ameliyat Sonrası Ne Kadar Süre Kalacak? Doktorunuz aksini söylemedikçe yırtık tamiri sonrası ortalama 6 hafta (1,5 ay) kolunuzda kalacaktır. Doktorunuz aksini söylemedikçe yastık yaklaşık 6 hafta çıkartılmamalıdır. Bu süre tamir edilen dokunuzun kemiğe iyileşmesi için geçmesi gereken standart kabul görmüş bir zaman dilimidir. Omuz-kol askısı yastığı hastalar tarafından sıkça ifade edilen rahatsızlık nedenidir. Bu yastık, kullandığımız ankor (vida) ların tamir edilen tendonun kemiğe iyileşmesi sırasında kemiğe güvenli tutulumlarına yardım ettiği gibi omuzunuzda kalıcı sertlik oluşmasını da bir ölçüde önleme fonksiyonu görür. Bu nedenle doktorunuz aksini söylemedikçe bu yastık askısınızla birlikte yaklaşık 6 hafta çıkartılmamalıdır.
Nasıl Bir Anestezi Ile Uyutulacağım? Ve Ameliyat Sonrası Ne Zaman Taburcu Olacağım? Genel anestezi ile uyutulursuz. Ameliyatınız şezlong pozisyonu adı verilen oturur pozisyonda yapılmaktadır. Siz ameliyathaneye girdikten sonra uyutma ve pozisyonlama nedeniyle en iyi şartlarda ameliyatınız 1- 1,5 saat sonra başlayabilmektedir. Ameliyat sonrası yatağınızda iki gün sürecek buz uygulaması hemen başlatılır ve ağrı kesici uygulanır. Kapalı yani artroskopik tamir sonrası hastalarımızın büyük bir bölümü (tıbbi bir engel olmadıkça) aynı gün akşam saatlerinde evlerine omuz-kol askısı ile yürüyerek gönderilebilmektedir. Yaralarınız gün aşırı yani iki günde bir pansuman edilir. Genel olarak 9-10. günlerde dikişleriniz alınır. Takiben doktorunuzun önerileri doğrultusunda ameliyat sonrası rehabilitasyon programı 4.-5. haftalarda uygulanmaya başlatılır. Yukarıda bahsettiğim takvim standart olup doktorunuz tarafından değiştirilebilir.
İçeriye Koyduğunuz Küçük Vidalar Kalıcı Mı? İçeriye koyulan ankor adı verilen vidalar mikro düzeyde yani çok küçük olup kemikte çok az yer kaplar. Bu vidalar yırtık tendonun koptuğu kemikteki orjinal yerine tekrar tutturulması görevi görürler. Çok küçük olmaları ve iyileşmiş tendon içerisinde kalmaları nedeni ile vücutta kalmalarının hiçbir mahsuru yoktur. Bazı durumlarda cerrahın kararına göre 6-9 ay gibi bir süre içerisinde vücutta eriyebilen ankorlarda kulllanılır.
Omuzumda Tekrar Yırtık Oluşma Şansı Nedir? Ve Olmaması Için Ne Yapmalıyım? Tekrar yırtık konusu hala tartışmalıdır. Özellikle ileri yaşta, doku kalitesi düşük ve diabet-romatizma gibi eşlik eden hastalıkları olan kişilerde, sıgara içen kişilerde ve ciddi bir omuz travması geçirenlerde tekrar yırtık oluşabilir. Burada sıgara! yani tütün kullanımının yırtık iyileşmesini geciktirdiği gibi yırtığı tekrar oluşmasında kanıtlanmış etken olduğunu özellikle vurgulamak gerekmektedir.
Ameliyat Olmazsam Yırtığım Iyileşir Mi? Eğer şikayetlerin eşlik ettiği ve MR da görüntülenmiş yırtığınız var ise yırtılmış tendonun kendi kendine iyileşmesi mümkün değildir. İlerleyen zamanda yırtığınız yüksek ihtimal ile büyüyecektir. Bunun yanında diğer yırtılmamış dokularınızın da kötü etkilenmesine, şikayetlerinizin artarak devam etmesine, güçsüzlüğünüzün artmasına daha ötesi omuz ekleminizde kireçlemeye yol açacağı bilimsel çalışmalar ile gösterilmiştir. Burada vurgulamak istediğim diğer bir nokta da özellikle travma sonrası (düşme yada ani ters hareketler sonucu ) oluşan yırtıklarda yırtığın 4-6 ay gibi bir sürede süratle genişleme eğiliminde olduğudur.
Ameliyat Sonrası Fizik Tedavi Olmalı Mı? Ve Nasıl? Ameliyat sonrası fizik tedavi süreci tedavinizin olmazsa olmaz devamıdır. Bir başka deyişle fizik tedavi yapılmadığı yada yapılamadığı takdirde ameliyatınızın başarısı belirgin olarak düşmektedir. Fizik tedavi yani ameliyat sonrası rehabilitasyon kabaca sırası ile hareket açıklığının geri kazanılması ve omzu güçlendirme prensiplerine bağlı kalarak uygulanır. Rehabilitasyon aşamaları birbirini takip eder. Hastanın rehabilitasyona uyumu ve katkısı başarının en önemli anahtarıdır. Güçlendirmeye 3 ay sonrasında başlanır. Ağırlık kaldırma ve çarpışma sporları (futbol, basketbol gibi) na 6. aydan önce kesinlikle izin verilmez. Sonuç olarak ameliyat sonrası doktorunuzun önereceği rehabilitasyon programı tedavinizin başarıya ulaşmasında anahtar rol oynar.
Ameliyat Sonrası Iyileşmem Ne Kadar Zaman Alacak? Genel olarak hastaların çoğu özellikle ağrı ve günlük hareketlerinde farkedilir bir düzelme yaşarlar. Bir başka deyişle hastalarımızın % 90’ı bir yılın sonunda kendilerine sorulduğunda ameliyattan ciddi fayda gördüklerini ve memnun olduklarını belirtmektedirler. Omuzun eski gücünü geri kazanması tendon kalitesine, tendon iyileşmesinin tamamlanmasına ve tekrar etmek gerkirse fizik tedavi sürecinin tamamlanmasına bağlıdır.
Yırtılmış Tendon Için Tek Tedavi Ameliyat Mıdır? Bu sorunun cevabı diğer omuz adalelerinin durumuna ve hastanın yaşına bağlıdır. Yaşlı hastaların çoğu rotator manşet yırtığı olsa da şikayetleri olmaması nedeni ile ağrı ve sakatlığı olmaksızın yaşamlarını sürdürebilirler. Bir çalışmada 70 yaş üzerindeki hastaların % 40’ında rotator manşet yırtığı tespit edilmiş olmasına karşın herhangi bir semptom (belirti/bulgu) görülmemiştir. Buna karşın genç yaş grubunda ve özellikle yırtıkları ani bir yaralanma ile oluşmuş ise cerrahi tedavi önerilir.
Sıkışmada Yapılan Steroid Enjeksiyonu Zararlı Mıdır? Genellikle aralıktaki bursa adı verilen oluşuma yapılan 3-4 sınırlı sayıda (3-4) yapılan steroid enjeksiyonu güvenlidir, ve sıklıkla lokal inflamasyonu (mikrobik olmayan iltihabi durum) ve ağrıyı ciddi olarak azaltır. Bu lokal yapılan steroid kronik yani devamlı ağızdan kullanılan steroidler gibi vücutta sistemik olarak emilmedikleri için aynı riskleri içermezler. Buna karşın tekrarlayan steroid enjeksiyonları daha sonra ameliyat gerektirebilecek durumlarda tendonların kalitesini olumsuz yönde etkiledikleri gösterilmiştir.